- Ιερά Σύνοδος
- Γενική ονομασία για τα κεντρικά διοικητικά σώματα της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αυτά είναι: η Ι.Σ. της Ιεραρχίας, η Διαρκής Ι.Σ. και η Γενική Εκκλησιαστική Συνέλευση. Η πρώτη αποτελεί την ανώτατη εκκλησιαστική αρχή και έχει τις εξής αρμοδιότητες: α) μεριμνά για τη διατήρηση της ενότητας της πίστης και της εκκλησιαστικής κοινωνίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα λοιπά πατριαρχεία ή τις αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες· β)ρυθμίζει τις σχέσεις με τις ομόδοξες και τις ετερόδοξες Εκκλησίες· γ) αποφασίζει για τα μέτρα εκπλήρωσης των εκκλησιαστικών στόχων· δ) αποφαίνεται για κάθε πρόβλημα σχετικά με τα ήθη, το δόγμα, τους ιερούς κανόνες και γενικά τη λατρεία· ε) εκδίδει τις σχετικές αποφάσεις, ασκώντας έλεγχο και εποπτεία σε όλα τα εκκλησιαστικά όργανα της χώρας για την εκπλήρωση των στόχων αυτών· στ) καταρτίζει το τριπρόσωπο δελτίο για την εκλογή του αρχιεπισκόπου· ζ) εκδικάζει εφέσεις αρχιερέων εναντίον αποφάσεων των συνοδικών δικαστηρίων· τα τελευταία μπορούν να επιβάλουν ποινές καθαίρεσης ή έκπτωσης από τον θρόνο· η) διορίζει μετά από πρόταση της Διαρκούς Ι.Σ. τους προέδρους και τα μέλη των συνοδικών επιτροπών και συγκροτεί ειδικές συνοδικές επιτροπές· θ) επικυρώνει τον διορισμό του διδακτικού προσωπικού των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων· ι) επιβάλλει τον προσωπικό αφορισμό. Ασκεί συνολική και γενική αρμοδιότητα πάνω σε κάθε ζήτημα που δεν υπάγεται διά νόμου σε άλλο όργανο. Η Ι.Σ. συνέρχεται μία φορά τον χρόνο (στο διάστημα μεταξύ 15 Νοεμβρίου έως 16 Φεβρουαρίου του επόμενου έτους) και έκτακτα, όταν το αποφασίσει η Διαρκής Ι.Σ. ή το ζητήσει το 1/2 των μελών της. Συγκροτείται από το σύνολο των ιεραρχών. Επίσης, μετέχουν (χωρίς ψήφο) και οι μη εν ενεργεία αρχιερείς, εκτός από τους έκπτωτους. Η Ι.Σ. αλληλογραφεί απευθείας με τις αρχές του κράτους και με τις εκτός του κράτους πολιτικές αρχές μέσω του υπουργείου Εξωτερικών. Η Διαρκής Ι.Σ. είναι εκπρόσωπος της Ι.Σ. της Ιεραρχίας, που συγκροτείται από τον αρχιεπίσκοπο (πρόεδρος) και τους αρχιερείς που είναι πρόεδροι των μόνιμων συνοδικών επιτρόπων (μέλη) – σύνολο, δηλαδή, 11 μέλη μαζί με τον πρόεδρο. Για να τηρηθεί η αρχή των πρεσβειών της αρχιεροσύνης, η Ι.Σ. της Ιεραρχίας αποφάσισε στις 10 Μαΐου 1973 να εκλέγονται μέλη της Διαρκούς Ι.Σ. 6 αρχιερείς της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος και 6 του κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Διαρκής Ι.Σ. ασχολείται με τα επείγοντα θέματα ως εκπρόσωπος της Ι.Σ. πάνω σε όλες τις αρμοδιότητές της, εκτός από εκείνες που εξαιρούνται ρητά: για παράδειγμα, η κατάρτιση του τριπρoσώπου δελτίου, η εκδίκαση ενστάσεων εναντίον της κ.ά. Έχει όμως και πολλά ειδικά καθήκοντα, κυρίως: α) συντονίζει το έργο των μόνιμων συνοδικών επιτροπών και εποπτεύει τη λειτουργία των γραφείων τους και του γραφείου της αρχιγραμματείας· β) παρακολουθεί και ελέγχει τις σχολές της εκκλησίας· γ) ασχολείται με τα οικονομικά ζητήματα της Εκκλησίας, ελέγχει τις εκθέσεις που υποβάλλουν οι οικονομικοί επιθεωρητές, ενώ επίσης εγκρίνει τους ετήσιους προϋπολογισμούς και ισολογισμούς όλων των εκκλησιαστικών οργανισμών και ιδρυμάτων, πριν αυτοί υποβληθούν στη Γενική Εκκλησιαστική Συνέλευση κλπ.· δ) ασχολείται με τις δημόσιες σχέσεις, τα έντυπα, τις θεατρικές και τηλεοπτικές παραστάσεις και τις κινηματογραφικές προβολές τόσο για τη διάδοση των αρχών της όσο και εναντίον της προσβολής τους· επίσης εκδίδει το επίσημο δελτίο εκκλησία, όπου καταχωρούνται όλα τα επίσημα κείμενα της εκκλησίας· ε) ασχολείται με την εσωτερική διοίκηση της Εκκλησίας μέσα στα όρια του Συντάγματος, των νόμων, των ιερών κανόνων και των αποφάσεων της Ι.Σ. της Ιεραρχίας. Η διοίκηση της Εκκλησίας συμπληρώνεται με τη Γενική Εκκλησιαστική Συνέλευση, που ασχολείται με οικονομικά και διοικητικά ζητήματα. Συγκροτείται από μόνιμα και αιρετά μέλη, ενώ συμμετέχουν και λαϊκοί αντιπρόσωποι από όλες τις μητροπόλεις. Συνέρχεται κάθε χρόνο ή έκτακτα, όταν ζητηθεί από τη μόνιμη συνοδική επιτροπή ή από το ένα τρίτο των αιρετών μελών της. Η λειτουργία της, όμως, είναι προβληματική, γιατί υπάρχει αδυναμία προσέλευσης του πλήθους των μελών της από όλα τα διαμερίσματα της χώρας. Παράλληλα, ο μεγάλος αριθμός μελών την κάνει δυσκίνητη και ανίκανη vα ανταποκριθεί στον μεγάλο αριθμό και στη σοβαρότητα των αρμοδιοτήτων της· υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα στα λεπτομερειακής, ακόμα και στα τεχνικής φύσης οικονομικά και διοικητικά ζητήματα.
Dictionary of Greek. 2013.